Franchise, basit anlatımıyla anahtar teslimi iş modeli demektir. yani bu model daha çok yurt dışında böyledir. Herhangi bir sektörden (tekstil, fastfood, kuru temizleme, kimyasal vs) iş modelini size herşey hazır olarak sunulur. Çalışacak eğitimli elemanı, ekipmanları malzemeleri, ileriye yönelik eğitimleri, reklamları, pazarlama stratejileri, mekan seçimi, hedef kitleye yönelik ürünler, tedarik ve lojistik destek gibi herşey sizin planlanmış ve programlanmıştır.
Tabi bu anlattıklarım çoğunlukla bu iş modelini uzun zamandır yapan ve çoğu yurt dışı kökenli şirketlerde mevcut. Bunu bizzat bu sene yapılan CNR fuarındaki franchise ile ilgili firmaların tanıtımlarında gözlemledim.
Maalesef bir çok yerli firmamız franchise işini tipik iş zihniyetimize uydurmuşlar. Şöyleki, parayı getir hadi sana dükkan açalım anlayışı ile hareket ediyorlar. Başarılı olur veya olmaz o da artık sana kalmış gibi bir yaklaşımı sezmek, beni hayli üzdü.
CNR fuarında firmalarla yaptığım görüşmelerde kendilerine aslında basit sorular sordum. Mesela; istediğiniz Loyalty ücreti nedir, ne gibi destekler mevcut, tedarik yapıyormusunuz, RIO (yani yatırımın geri dönüş süresi) nedir, kar marjı nedir, başka ne gibi ücretler isteniyor, kaç senelik tecrübeniz var ve kaçtane şubeniz var, reklam ve pazarlama faaliyetleriniz.
Bu soruların çoğuna ya net cevap alamadım ya da aldığım cevaplar yuvarlak geçiştirmelerdi. Bu da firmalarımızın bu işlerin, finansal verilere dayandığının iyi bir sunum gerektiğinin, sorumluluklarının ve danışmanlık yaklaşımının profesyonel olması gerektiğinin farkında olmadıklarını farkettim. İyi bir stand ve az çok markanının adı biliniyor olması yattırımcı için yeterli doneler değildir.
Özellikle yerli firmaların bu konuya daha ciddi yaklaşımı gerektiği açık. Gerekirse yurt dışından danışmanlık ve know-how almaları şart gözüküyor. Aksi taktirde Amerikada çok güvenilen iş modeli olan franchise ülkemizde büyük bir güven problemi ile karşı karşıya kalacak ve işini yapan ciddi firmalar da bu yaklaşımlardan zarar görecekler.
Az çok bir birikimi olan yatırımcılarsa bu hususlara dikkat etmelidir. Yabancı dil bilen arkadaşlar bir franchise in nasıl satın alınacağını öğrenmeli ve anlaşmalarda mutlaka bu işleri bilen avukatlarla bu sözleşmeler gözden geçirilerildikten sonra imzalanmalıdır. Zira bu firmaların çoğu kendi çıkarlarını koruyan sözleşmeler hazırlamakta (Ülkemizde bu çok yaygın bir durum olduğundan) bu sözleşmeleri de bizler ´kağıt parçası birşey olmaz´ bakışıyla imzalamaktayız.
O halde lütfen dikkat, Franchise bile olsa anlaşma yapmadan önce araştırın özellikle bu internet ortamında bu işlerden zarar görmüş kişilere ulaşabilirsiniz. Onlarla mutlaka bir şekilde görüşün fikirlerini alın. İş hayatında önemli olan ilk şey sahip olduklarınızı korumaktır.
